祝宝良: 出口好转是积极因素 经济增速可以慢一点
?ырмы??алар (лат. Formicidae) — б?ж?кт?р ?аил??е, яры ?анатлылар, к?сле б?ж?кт?р, 3 касталары бар: ин?, ата ??м эшсе ?ырмы??алар. Ин?, ата ?ырмы??алар — ?анатлы, эшсел?ре — ?анат?ы?. Мыйы?тары б?г?лс?н, ин? ??м эшесел?р?е? мыйы?ы 11-12 быуынты?лы, аталар?ы?ы 12—13-[1], ?ай?ы бер??рене? 4, 6 й?ки 10 быуынты?лы. Мыйы?ыны? т?п быуынты?ы (скапус) ????тт? баш?аларынан о?онора? була. (Мирмицин, понерин??м баш?а ?ай?ы бер ?ырмы??ала?ы? ярай?ы ??ешк?н ?аяуы бар. С?п-сар?ан оя ?й?п, к?с булып й?ш?г?н ер б?ж?ге[2]
?ырмы??алар к?с мен?н тупра??а, а?ас ара?ына, таш а?тына ?.б. ер??рг? оя ?ороп й?ш?й. ?ай?ы бер??ре ??емлек ?алды?тарынан к?с оя?ы ?ора. Араларында ?р?мтама? т?р??р ?? бар, улар баш?а оялар?а ба?ып ин?, "?ол бил??се"л?р ояларында баш?а т?р ?ырмы??алар?ы ?ол итеп тота. ?ай?ы бер??ре кеше й?ш?г?н йорттар?а ла оялай. Б??зел?ре зарарлы б?ж?кт?р?е? ?анын к?йл???? яр?амсы бул?а, баш?алары ????ре ?орот?ос булып тора.
????тт? ??емлек ?уты мен?н ,?л?н бете ке?ект?р?е, ?арышлауы?тар?ы ?урып ту?ланалар. Орло? (ура?сы ?ырмы??алар), б?шм?к аша?ан (япра? ?ыр??ыс ?ырмы??алар) т?р??ре бар
Антарктиданан ??м бик йыра?та урынлаш?ан утрау?ар?ан баш?а ??р ер?? й?ш?й??р. Ер ??т?нд? й?ш?г?н хайуандар?ы? биомасса?ыны? 10—25 % т?шкил ит?л?р. Улар к?с мен?н й?ш????ре, к?сеп й?р?й алыу?ары ??м т?би??тт?ге т?рл? ресурстар?ы фай?алана алыу?ары ар?а?ында шулай ишле.
Донъяла 12 000 т?р? бар, к?пселеге тропиктар?а ?рсей. Элекке СССР илд?ренд? 300-л?п т?р? осрай[1].
?ырмы??алар?ы ?йр?не?се ф?н мирмекология тип атала.
Тасуирлама
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ыр?ымы??алар к?с оя?ы я?ап й?ш?й??р. К?ст?р т?рл? д??м?лле була. Х??ер бе??е? я?тар?а ер а?тында й?ш?й тор?андары ла килеп сы?ты. ???имге ?ырмы??а оя?ы ер ??т?нд? ?й?м булып к?ренеп тора, тупра?тан, ва? сыбы?тан й? ылы? эн?л?рен?н к?мб?? р??ешле итеп т???лг?н була. Был к?мб?? а?тында бик я?шы планлаштырыл?ан юлдар, бушлы?тар, унда ?ырмы??а йоморт?алары, ?орттары ??м ?урса?тары ?а?лана. Юлдар?ы? т?р?нлеге хатта метр ярым?а етеп, бер-бере?ен? тоташ?ан эске оялар?ы? бере?енд? батшабик? й?ш?й.
Ояла к?сл? иерархия, тотош к?с батшабик?г? буй?она. Йоморт?алар?ы ул ?ала. Эшсе ?ырмы??алар ?а т?лле, ?мм? батшабик? тере са?ында йоморт?а ?алмай?ар. Батшабик? 15-20, ? эшсел?р — 5-7 йыл й?ш?й. Ирк?кт?ре бары бер й?й ген? й?ш?й, улар то?ом сы?арыу?а ?атнашыу мен?н ?леп б?т?л?р.
Батшабик?не 10-12 эшсе ?ырмы??а ?урсый, т?рби?л?й, ашата. Былар й?ш ?ырмы??алар, ??р ?ырмы??а башта й? ин?не, й? йоморт?алар?ы т?рби?л?? мен?н ай сама?ы ш???лл?н?, унан а?ы? э?л??сел?р, ташыусылар ?хе?м?тен?? к?с?. Тап?ан емде улар бер урын?а туплай, шунан ул тотош оя ??елд?рен? таратыла. Батшабик? сы?ар?ан махсус матд? — феромен да улар?а ??т?м? ем булып хе?м?т ит?, ул матд? ин?не? с?л?м?тлеге торошон да, ояны? хал?те тура?ында ла м??л?м?т бир? ик?н. Шул р??ешле, к?с д?й?м м??л?м?т ки?легенд? й?ш?й!
?ырмы??аны? этимиолигия?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Атаманы? уры? теленд?ге этимология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Муравей тиг?н уры? ???е праслав. *morvь(jь), шулай у? иб?е теле *morwis/*mormis, (лат. formica ??м бор. юнан. μ?ρμηξ сы?ана?ына барып тоташа). Фонетик я?тан уры? теленд? моровей тип атау д?р???р?к булыр ине. Заманса форма?ы мурава ???е мен?н контаминация ниге?енд? барлы??а килг?н[3][4][5].
Атаманы? баш?орт теленд?ге этимология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ырмы??а тиг?н б?ж?кте ?ай?ы бер баш?орт райондарында (м???л?н, ?бй?лил районы) ??ымырт?а? тип атау?ары ????е? ??ымырйыу? тиг?н ?ылым?а барып тоташыуына ишара. ?ымырйыу — йыбырлау тиг?нде? синонимы. О?а? йылдар баш?орт теленд? был ????е? ?ымыр??а тип я?ылып й?р??ен д? телг? алмай булмай.
?ырмы??а тура?ында баш?орт ???би?тен?н ??м ауы?-тел ижадынан ?лг?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]К?б?н
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Р?ми ?арипов
?ырмы??алар, к?пме ?ырмы??алар
?анатланып сы??ан ил????н.
Мыж кил? был ?ырмы??алар яуы,
Балаларын сисеп бил????н…
?ынамыш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ?ырмы??а ?анатлана башла?а, к?н яуын?а ?йл?н?
- ?ырмы??а ил??ен? тая? ты?ыу шау-шыу, талашты к?с?йтеп еб?ре?[6]
Систематика и эволюция
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
|
?ырмы??алар ?аил??е яры ?анатлылар отрядына ?арай, у?а шулай у? ки??р??р, бал ?орттары ??м ?а?ы?а? ин? ??м ?а?ы?а? ин? ??м Vespoidea ?аил??ен? ?арай й?ки айырым Formicoidea таксонына б?лен?[8]. Филогенетик анализ м??л?м?тт?ре буйынса, ?ырмы??алар а?бур д??ерене? урта?ында, я?ынса 110—130 миллион йыл элек, элекке суперконтинент Лауразия территория?ында веспоид ?а?ы?а?тар?ан барлы??а кил?. ?ырмы??алар ?аил??ен? и? я?ыны — ысын ?а?ы?а?тар ??м сколиялар (Scoliidae ??м Pradynobaenidae)[8][9]. ?ай?ы бер заманса филогеномик м??л?м?тт?рг? ярашлы, бер нис? й?? генды тикшере? ниге?енд? веспоидлы ?а?ы?а?тар ?ырмы??алар?ы? ту?аны т?гел, ? ?у??ылары йышыра? сфекоид ?а?ы?а?тар?а (Specoidea, Apoidea) я?ынлаша[10][11]. Анатомик ??м ?ылы? о?шашлы?тарынан тыш, ?ырмы??алар?ы? барлы??а киле?ен ра?лау, 1967 йылда мезозой ултырмаларында улар ара?ында к?се? форма?ы — Sphecomyrma freyi ?а?ылма т?р??ре табыла. Был т?р ?ырмы??аны ла, ?а?ы?а? ?ы?аттарын да берл?штер?, ??м а?бур осороно? а?а?ы мен?н даталана (80 миллион йыл элек). Артабан баш?а т?р??р ?? табыла, улар?ы шулай у? Sphecomyrminae т?р?н? ?арай, тип билд?л?й??рSphecomyrma freyi[12].
Докембрий | Фанерозой | Эон | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Палеозой | Мезозой | Кайнозой | Эра | ||||||||||
Кембрий | Ордо вик |
Сил ур |
Девон | Карбон | Пермь | Триас | Юра | Мел | Палео ген |
Нео ген |
П-д | ||
4570 | 541 | 485,4 | 443,4 | 419,2 | 358,9 | 298,9 | 252,2 | 201,3 | 145,0 | 66,0 | 23,03 | млн лет ← | |
2,588 |
е

Sphecomyrma freyi, мо?айын, ер а?ты фуражиры бул?андыр, ?мм? х??ерге Leptanillinae ??м Martialinaeзаман т?рк?мс??ене? а?заларыны? т???л?ш?н? ??м т?ртибен? таянып, ?ай?ы бер ?алимдар, примитив ?ырмы??алар ер а?ты йырт?ыстары бул?ан, тип и??пл?й[13]. ??т?нл?кл?, с?ск?ле ??емлект?рг? ?йл?нг?нд?н ?у?, я?ынса 100 миллион йыл элек, т?рл? экологик шарттар?а яра?лашып, бик ти? ??еш? башлай[14][15][16].
А?бур осоронда б?ж?кт?р?е? ?аны бик ?? була ??м б?ж?кт?р?е? д?й?м ?аныны? я?ынса 1 процентын т?шкил ит?. ?с?нс?л осор башында адаптив нурланыштан ?у? ?ырмы??алар ??т?нл?к ит? башлай. Олигоцен ??м миоцен осор?арында?ы б?ж?кт?р?е? 20—40 проценты ?ырмы??алар була. Эоцен д??еренд? й?ш?г?н б?т? т?р??р?е? я?ынса 10 проценты бе??е? к?нд?рг? тиклем ?а?ланып ?ала. Балтик г?р?б??енд? осра?ан т?р??р?е? 56 проценты (Олигоцен башына ?арай) ??м доминикан г?р?б??енд? (ирт? Миоцен) табыл?ан ?ырмы??алар?ы? 92 проценты б?г?нг? к?нд? бул?андар?а тура кил?[14][17].
ермиттар, ?ай?ы бер?? ?а? ?ырмы??алар? тип т? атала, ?ырмы??а т?гел. Улар Термиттар?ы? инфраотрядына (Isoptera) ?арай ??м тара?андар ??м суфый си?ертк?л?р мен?н ты?ы? б?йлел?р. ?ырмы??алар ке?ек, термиттар ?а социаль б?ж?к булып тора, ?мм? улар тулы булма?ан ??г?реш кисер?. Термиттар?ы? ??м ?ырмы??алар?ы? социаль структураларыны? о?шашлы?ы конвергент эволюция мен?н а?латыла[18]. Б?рх?т ?ырмы??алар (Mutillidae) тип атал?ан ?ырмы??алар?а о?ша?а ла, ?анат?ы? ?ырмы??алар[19][20].
И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ 1,0 1,1 Определитель насекомых Дальнего Востока России. Т. IV. Сетчатокрылообразные, скорпионницы, перепончатокрылые. Ч. 1. / под общ.ред. П. А. Лера. — СПб.: ?Наука?, 1995. — 606 с. — 3150 экз. — ISBN 5-02-025944-6.
- ↑ Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)
- ↑ Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. — Прогресс. — М., 1964—1973. — Т. 3. — С. 11.
- ↑ Этимологический словарь славянских языков. — Наука, 1992. — Т. 19. — С. 248—249.
- ↑ J. P. Mallory, Douglas Q. Adams. Encyclopedia of Indo-European culture. — London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1997. — P. 24. — ISBN 9781884964985.
- ↑ Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)
- ↑ Brothers D. J. Phylogeny and evolution of wasps, ants and bees (Hymenoptera, Chrysisoidea, Vespoidea, and Apoidea) (инг.) // Zoologica Scripta : journal. — 1999. — Т. 28. — С. 233—249. — DOI:10.1046/j.1463-6409.1999.00003.x
- ↑ 8,0 8,1 Pilgrim Erik M.; von Dohlen Carol D.; Pitts James P. Molecular phylogenetics of Vespoidea indicate paraphyly of the superfamily and novel relationships of its component families and subfamilies // Zoologica Scripta, Volume 37, Number 5, September 2008, pp. 539—560. doi=10.1111/j.1463-6409.2008.00340.x.
- ↑ Debevec A. H., Cardinal S., Danforth B. N. Identifying the sister group to the bees: a molecular phylogeny of Aculeata with an emphasis on the superfamily Apoidea (инг.) // Zool. Scr.. — 2012. — Vol. 41. — P. 527–35.
- ↑ Ward, P. S. The phylogeny and evolution of ants (инг.) // Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics : Журнал. — Пало-Альто (США): Annual Reviews, 2014. — Vol. 45. — P. 2.1-2.21. — ISSN 1545-2069.
- ↑ Johnson B. R., Borowiec M. L., Chiu J. C., Lee E. K., Atallah J., Ward P. S. Phylogenomics resolves evolutionary relationships among ants, bees, and wasps (инг.) // Current Biology : Журнал. — Cell Press, 2013. — Vol. 23. — P. 2058–62.
- ↑ Уилсон Э. О., Карпентер Ф. М., Brown W. L. The first Mesozoic ants (инг.) // Science. — 1967. — Т. 157. — № 3792. — С. 1038—1040. — DOI:10.1126/science.157.3792.1038 — PMID 17770424.
- ↑ Rabeling C., Brown J. M., Verhaagh M. Newly discovered sister lineage sheds light on early ant evolution (инг.) // Proceedings of the National Academy of Sciences U. S. A. : journal. — 2008. — Т. 105. — № 39. — С. 14913—14917. — DOI:10.1073/pnas.0806187105 — PMID 18794530.
- ↑ 14,0 14,1 Grimaldi D., Agosti D. A formicine in New Jersey Cretaceous amber (Hymenoptera: Formicidae) and early evolution of the ants (инг.) // Proceedings of the National Academy of Sciences : journal. — 2001. — Т. 97. — № 25. — С. 13678—13683. — DOI:10.1073/pnas.240452097 — PMID 11078527.
- ↑ Moreau C. S., Bell C. D., Vila R., Archibald S. B., Pierce N. E. Phylogeny of the ants: Diversification in the Age of Angiosperms (инг.) // Science : journal. — 2006. — Т. 312. — № 5770. — С. 101—104. — DOI:10.1126/science.1124891 — PMID 16601190.
- ↑ Wilson E. O., H?lldobler B. The rise of the ants: A phylogenetic and ecological explanation (инг.) // Proceedings of the National Academy of Sciences : journal. — 2005. — Т. 102. — № 21. — С. 7411—7414. — DOI:10.1073/pnas.0502264102 — PMID 15899976.
- ↑ H?lldobler, Wilson, 1990, pp. 23—24
- ↑ Thorne, Barbara L. Evolution of eusociality in termites (инг.) // Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics. — Annual Reviews, 1997. — Т. 28. — С. 27—53. — DOI:10.1146/annurev.ecolsys.28.1.27 Архивировано из первоисточника 30 май 2010.
- ↑ Order Isoptera — Termites (ингл.). Iowa State University Entomology (16 февраль 2004). Дата обращения: 12 июнь 2008. Архивировано 18 август 2011 года.
- ↑ Family Mutillidae — Velvet ants (ингл.). Iowa State University Entomology (16 февраль 2004). Дата обращения: 12 июнь 2008. Архивировано 18 август 2011 года.