肾炎可以吃什么水果| 吃枸杞有什么功效| 胰腺分泌什么| 女性盆腔炎吃什么药| 阴差阳错代表什么生肖| 讨好的笑是什么笑| 为什么一直拉肚子| 手持吸尘器什么牌子好| 姝姝是什么意思| 三位一体是什么意思| 头眩晕是什么原因引起的| 阴道里面瘙痒是什么原因| siri什么意思| 一 什么云| 尿路感染看什么科| 青梅是什么意思| 茶卡是什么意思| 孕妇便秘吃什么最快排便| 纵隔肿瘤是什么病| 董五行属什么| 清明节有什么习俗| 梦到活人死了是什么预兆| 腹胀便溏是什么意思| 苹果吃了有什么好处| 李白是什么星座| 打火机里的液体是什么| 李宇春父亲是干什么的| 鼻头长痘痘什么原因| 什么的鼓励| 阴道出血是什么原因引起的| 吃什么容易排大便| 皇帝菜是什么菜| 典韦字什么| 老掉头发是什么原因| 为什么牙缝里的东西很臭| 连可以组什么词| 血压低有什么症状| 鹿茸泡酒有什么功效| 十一月五号是什么星座| 脚腕肿是什么原因| 曲马多是什么| 痰湿是什么意思| 低钾会出现什么症状| 满天星是什么意思| 梦见自己牙齿掉了是什么意思| 腹部增强ct能检查出什么| 协警是什么编制| 头晕是什么引起的| 入赘是什么意思| 年上年下是什么意思| 棚户区改造和拆迁有什么区别| 骨密度t值是什么意思| 什么鲸鱼最大| 去火喝什么茶| 低压偏高是什么原因| 1953年是什么生肖| 拉肚子是什么原因引起的怎么办| 头晕出虚汗是什么原因引起的| dtc是什么意思| 梦见带小孩是什么意思| 为什么门牙突然有缝了| 甘油三酯高吃什么食物| luxury是什么牌子| 荞麦长什么样子| 农历五月十八是什么日子| 腱鞘炎吃什么药好使| 空调什么牌子的好| mrmrs是什么牌子| 2.25是什么星座| 慢阻肺吃什么药最有效最好| 桃李是什么意思| 震卦代表什么| 小腿冰凉是什么原因| db是什么意思| 吃什么除湿气| 阴历六月是什么月| 血清高是什么原因| 住院需要带什么| pnh是什么病的简称| 五月是什么星座的啊| 空心菜长什么样| 胎儿胆囊偏大有什么影响| 鸡炖什么好吃又有营养| 舌苔发白是什么症状| 乳岩是什么病| 副连长是什么军衔| 拿什么东西不用手| 皮肤脱皮是什么原因| 浑身乏力什么病的前兆| 吃什么可以解酒| 飞蚊症是什么原因造成的能治愈吗| 5月26日什么星座| 鳞状上皮细胞是什么意思| 哈密瓜什么季节成熟| 积气是什么意思| 六味地黄丸的功效是什么| 高中学考是什么意思| 朋友梦到我怀孕了是什么意思| 二次元文化是什么意思| female是什么意思| 梦见针是什么意思| 月亮的肚子指的是什么| 支教是什么意思| 经常流鼻血是什么原因| 返流性食管炎用什么药| 什么是同房| 血糖高应该注意什么| 直肠ca代表什么病| 周边是什么意思| 印度总统叫什么名字| 紧张手抖吃什么药| 结晶体是什么意思| td是什么意思| ag是什么意思| 蟑螂喜欢吃什么| 股骨头坏死什么原因| 1992年出生的是什么命| 百事可乐和可口可乐有什么区别| 土豆和什么不能一起吃| 气喘吁吁什么意思| 吃芒果有什么坏处| 2005年属什么生肖| 135是什么意思| 宝宝发烧挂什么科| 唐三彩是什么意思| 小本生意做什么好赚钱快| 月经期间吃什么食物最好| 后背痒是什么病的前兆| 为什么高考要体检| 玫瑰痤疮吃什么药| 打嗝是什么原因| 山竹什么时候吃是应季| 怀孕做梦梦到蛇是什么意思| 什么的豆角| 失眠吃什么食物最有效| 2009是什么年| 打呼噜挂什么科| 身上起疙瘩是什么原因| 带状疱疹什么不能吃| 号什么意思| 羊肉和什么菜搭配最好| 罗汉果有什么功效和作用| 截疟是什么意思| 多吃蔬菜有什么好处| 94年属什么生肖| 胆碱酯酶高是什么意思| 天秤座什么象星座| 刁子鱼是什么鱼| ariel是什么意思| 默哀是什么意思| 胳膊肘发黑是什么原因| 2003属什么| 11点多是什么时辰| 产后大出血一般发生在什么时候| 聚酯纤维是什么材质| xyz是什么意思| 故事是什么意思| 具备是什么意思| 什么减肥最好最快| 林格液又叫什么| 口腔溃疡是什么引起的| 舌头发硬是什么原因| 蚊子咬了用什么药膏| 尿酸高不能吃什么| 八大碗都有什么菜| 药敏试验是什么意思| 双源ct主要检查什么| 痱子粉什么牌子好| 是什么字| 梦见小猪仔什么意思| 霜对什么| 什么时候泡脚最好| pg在医学是什么意思| 胃胀气吃什么食物| 女生第一次是什么感觉| vera是什么意思| 什么肉是发物| 五月二十九是什么星座| 龙涎是什么| 母亲节送婆婆什么礼物| 犇是什么意思| 属牛的本命佛是什么佛| 梦见自己尿裤子了是什么意思| 维生素b族什么时候吃| 为什么脚会有酸臭味| ups是什么快递| 说话不清楚去医院挂什么科| o型血和什么血型容易溶血| 承德有什么大学| 骨头坏死是什么感觉| 中统和军统有什么区别| 菩提心是什么意思| 信誓旦旦是什么意思| 牙龈肿痛看什么科| 肺部条索灶是什么意思| 奇葩是什么意思| 溺爱是什么意思| 白带是什么味道| 血糖高吃什么饭| 干燥综合症是什么病| ost什么意思| 高胰岛素血症是什么病| 双相情感障碍吃什么药| 打了封闭针后要注意什么事项| 5月15日什么星座| 类风湿有什么特效药| 董监高是什么意思| pp材质是什么意思| 溃烂用什么药治愈最快| 77代表什么意思| 球蛋白有什么作用和功效| 防晒衣什么颜色最防晒| 聚字五行属什么| 揭榜是什么意思| 娇喘什么意思| 直的是什么意思| 胰腺炎吃什么消炎药| 茶禅一味是什么意思| 低血压要注意些什么| 拿的起放的下是什么意思| 儿童水痘吃什么药| 不明觉厉什么意思| 湖北属于什么地区| 家里镜子放在什么位置比较好| 县委副书记是什么级别| 上身胖下身瘦是什么原因| 养尊处优是什么意思| 近字五行属什么| 生性是什么意思| 未什么意思| 养病是什么意思| 不知道干什么| 血清铁蛋白是检查什么| 什么病才吃阿昔洛韦片| 绿卡有什么用| mf是什么| 节节草有什么作用| 密云有什么好玩的地方| 山人是什么意思| 跖疣去医院挂什么科室| 花漾是什么意思| 做梦相亲是什么意思| 甲胎蛋白什么意思| 白羊和什么星座最配| 脯氨酸氨基肽酶阳性是什么意思| 梦见摘枣吃枣是什么意思| 梦见木头是什么意思| 炳是什么意思| 蓝桉什么意思| 柔然人是现在的什么人| 5月26是什么星座| 姨妈来了吃什么水果好| 头发有点黄是什么原因| 黄标车是什么意思| 脚冰冰凉是什么原因| 女生肚子大是什么原因| 免疫比浊法是什么意思| 胃受凉了吃什么药| 什么样的荷叶| 冰冻三尺非一日之寒是什么意思| 早上喝一杯温开水有什么好处| 1964年是什么命| 过敏输液输什么药好| 喝什么去湿气最好最快| 百度Эст?лекк? к?серг?

亚子什么意思

Википедия — ирекле энциклопедия м??л?м?те
Колониализм
Р?сем
 Колониализм Викимилект?
Донъяла колониялар. 1492—2008
?олдар мен?н ?атыу ите?. Сенегал. XVIII быуат
百度 米卢又来中国,数不清是第几次了。

Колониализм — XVIXX быуаттар?а ??ешк?н илд?р т?рк?м?н?? (метрополиялар?ы?) баш?а илд?р ??т?н?н хакимлы? ите? система?ы.

Колониаль с?й?с?т — башлыса и?тисади я?тан к?с????р?к илд?р?е, халы?тар?ы ба?ып алыу ??м йыш осра?та х?рби, с?й?си ??м и?тисади ысулдар мен?н и?е? с?й?с?те.

Метрополиялар?ы? колониялар яулауыны? ма?саттары

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
  • И?тисад, сау?а
    • Т?би??т ??м кеше ресурстарын фай?аланыу, ?ай?ы бер осра?тар?а — уникаль, ?ир?к ресурстар?а туранан-тура ине?, донъяла улар мен?н сау?а ите??? монополия урынлаштырыр?а тырышыу
    • Сау?а юлдарын, ?атыу ба?арын ?улайлаштырыу, сит м???ни?тле аралашсы илд?р??н ?отолоу
    • Сау?а х??еф?е?леген т?ьмин ите?г? ?лг?ше?, уны к?с ?улланып ?а?лау
    • Хо?у?и ?лк?не унификациялау юлы мен?н сау?аны хо?у?и ?а?лау, империя хо?у?и стандарттарын, бер??м ??м а?лайышлы сау?а м???ни?тен булдырыу.
  • Социаль ?лк?, социаль балансты оптималл?штере?
    • Ен?й?тсел й?н?лешле социаль страттар?ы? тырышлы?ын ?улланыу ?с?н етерлек ма?саттар табыу
    • Улар?ы? метрополияла й?м?и?тк? ?ауырлы?ын? к?мете?, ?ай?ы бер?? — тот?ондар?ы ?атыу, й?м?и?тт? урын таба алма?ан бер???кт?р?е, й?м?и?тт? барлы??а килг?н йолалар ??м ??р?ф-????тт?р, конкуренция ар?а?ында й?м?и?т билд?л?г?н социаль ролд?ре мен?н риза?ы?лы? белдере?сел?р?е ситк? еб?ре?
    • Колониялар мен?н идара ите?, колониаль идаралы? идарасылар ?с?н я?шы м?кт?п, ? урында?ы м??им конфликттар?ы х?л итк?нд? к?с ?улланыу император ?ораллы к?ст?рен я?шы х?лд? тотоу ысулы булып тора
    • Империя ихтыяждары ?с?н етерлек профессиональ ??м т?жриб?ле гражданлы? ??м х?рби бюрократия м?кт?бен булдырыу, бюрократияны? я?ы быуынын ??м?ли ?ынау, х?рби, с?й?си, и?тисади, м???ни элитаны я?ыртыу
    • Метрополия хал?ы мен?н са?ыштыр?анда арзаныра? й?ки хатта бушлай эш к?с?н (?олло?), шул и??пт?н ?бысра??, престижы булма?ан, ?мм? социаль ???ми?тк? эй? бул?ан эшт?р?е эшл?те? ?с?н экспорт, й?ки мегаполис?а импорт
    • Я?ы гражданлы? ??м х?рби технологиялар?ы ?ынау, алымдар, тактика, ноу-хау, ?? с?н???тене? зарарлы ?алды?тарын экспортлау, х??ефле х?рби, ф?нни, с?н???т, т?би?и т?жриб?л?р ?тк?ре? м?мкинлеге, ????мт?л?р метрополия хал?ыны? именлеген?, ?аулы?ына, ??мерен? х??еф тыу?ырыуы ихтимал. ?ай?ы бер осра?тар?а империяны? ??м донъяны? й?м???тселек фекерен?н быны сер итеп тотоу ?с?н у?айлы ысул.
  • Тыш?ы с?й?с?т, цивилизация экспансия?ы
    • Геостратегик м?нф???тт?р, ?? ?ораллы к?ст?ре х?р?к?тс?нлеген? ?лг?ше? ?с?н донъяны? т?п н?кт?л?ренд? к?сл? н?кт?л?р система?ын булдырыу
    • ??ск?р??р?е?, флоттар?ы?, сау?а юлдарыны? х?р?к?тен, баш?а колониаль империялар хал?ыны? миграция?ын контролд? тотоу, ?у??ы?ыны? тейешле т?б?кк? ?теп ине?ен? ?амасаулау, улар?ы? ролен, донъяла?ы статусын к?мете?
    • Халы?-ара килеше???р т?????? ?ур геос?й?си ???ми?т, империя абруйын булдырып, донъя я?мышы буйынса артабан?ы ?арар?ар ?абул ите??? ?атнашыу
    • Цивилизация, м???ни?т, тел экспансия?ы — ??м уны? аша метрополияла, колониялар?а ??м баш?а донъяла ??м?лд?ге х?к?м?тте? легитимлы?ын, авторитетын ны?ытыу. Империя цивилизация?ы стандарттарын глобаль стандарттар?а ?йл?ндере?.

Колония билд?л?ре

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
  • С?й?си азатлы? булмауы, айырым хо?у?и статус, ?а?и?? булара?, метрополияны? тулы хо?у?лы провинциялары статусынан айырыла
  • Географик изоляция ??м к?п осра?та мегаполистан алы? булыу
  • Т?би?и ресурстар?ы, метрополия фай?а?ына аборигендар?ы? хе?м?тен и?тисади эксплуатациялау, был йыш ?ына и?тисад ??ешен тот?арлау?а, колонияны? б?лг?нл?кк? т?ш??ен? килтер?
  • К?п осра?та аборигендар?ы? к?пселеге мен?н мегаполис хал?ы ара?ында?ы этник, дини, м???ни, й?ки баш?а айырмалар йыш ?ына ????рен айырым, ?? аллы община тип ?анар?а беренсе с?б?п була
  • Тарихи фактор:
    • Метрополия бил?м?л?рен ба?ып алыу, оккупация.
    • Метрополияны? колонияны бойондоро??о? хо?у?и статустан м?хр?м ите?е: урында?ы властар?а протекторат, вассаллы?, ??уртым?, концессия, опекунлы?, ?атып алыу, колония территория?ында метрополия фай?а?ына ?? суверенитетыны? тулылы?ын сикл?? й? м?хр?м ите? тура?ында ти??е? килеше???р т???? юлы мен?н, х?рби к?с ?улланыу, й?ки бойондоро?ло, марионетка режимын влас?а килтере? юлы мен?н, территорияны аннексиялау, метрополияны? колониаль идаралы?ын булдырыу юлы мен?н, митрополиянан колония мен?н туранан-тура идара ите?
    • Метрополиянан байта? халы?ты? колония?а иммиграция?ы, урында?ы власть, с?й?си, и?тисади, м???ни элита булдырыу
    • Метрополияны? ?с?нс? илд?р мен?н колония я?мышы тура?ында д??л?т-ара килеше???ре булыуы, ??йл?ше???р алып барыуы. Йышыра? (бигер?к т? XX быуатты? ?у??ы сиреген? тиклем) — метрополия хал?ы мен?н са?ыштыр?анда аборигендар?ы? гражданлы? хо?у?тарын бо?оу, аборигендар?а ят м???ни?т, дин, тел, ??р?ф-????тт?р индере?, урында?ы м???ни?тте дискриминациялау, раса буйынса, синфи й?ки баш?а сегрегация, апартеид, к?м?ете?, й?ш?? ?с?н к?р?кле саралар?ан м?хр?м ите?, геноцид
    • К?п осра?та колония хал?ыны? к?пселегене? ?? х?лен ??г?ртерг?, я?шыртыр?а ынтылышы була. ?и?елерлек ??м даими сепаратизм (милли-азатлы? х?р?к?те) — аборигендар?ы? сецессия?а ынтылышы (д??л?т составынан сы?ыу), улар?ы? я?мышын ??аллы х?л ите? ?с?н суверенитет алыу (географик, этник, дини ??м/й?ки м???ни я?тан адекват ил мен?н берл?ше?).
  • Метрополияты? уны к?сл?п ба?тырыу саралары
  • ?ай?ы бер?? был колония?а географик, этник, дини ??м/й?ки м???ни я?тан адекват ил д???? ит?.

Я?ы д??ер?е? башы

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
В. Нуньес де Бальбоа Тымы? океанды Испания бил?м??е тип и?лан ит?

Колониализмды? т??шарттары Б?й?к географик асыштар осоронда, атап ?йтк?нд?, XV быуатта, португал штурманы Васко да Гама ?индостан?а юл ас?анда ??м Колумб Америка яр?арына сы??анда барлы??а килг?н. Баш?а м???ни?т халы?тары мен?н осраш?анда европалар ????рене? технологик ??т?нл?г?н к?р??т? (океан елк?нле караптары ??м атыу ?оралы). Я?ы донъяла т??ге колониялар?а испандар ниге? ?ал?ан. Америка ерле хал?ы (индеецтар) д??л?тт?рен талау Европала банк система?ыны? ??ешен?, ф?нде ??тере? ?с?н финанс б?ле?г? булышлы? ит? ??м с?н???т ??ешен? эт?ргес бир?, ? был, ?? сиратында, я?ы сеймал талап ит?.

Капиталды башлан?ыс туплау осоронда?ы колониаль с?й?с?тк? ба?ып алын?ан территориялар мен?н сау?а ите??? монополия урынлаштырыу, б?т? илд?р?е ба?ып алыу ??м талау, урында?ы халы?ты эксплуатациялау?ы? йырт?ыс феодал ??м ?олло? формаларын ?улланыу й?ки индере? хас. Был с?й?с?т башлан?ыс капитал туплау процесында ?ур роль уйнай. Европаны? эре баш ?алаларында колониялар?ы талау ??м ?олдар мен?н сау?а ите? ниге?енд? капитал туплау?а килтер?, был бигер?к т? XVII быуатты? 2-се ярты?ынан башлана ??м Англияны? шул ва?ытта?ы и? ??ешк?н илг? ?йл?не? с?б?пт?рене? бере?е була.

?олло?а эл?кк?н илд?р?? колониаль с?й?с?т етештере?се к?ст?р?е? ю??а сы?ыуына с?б?псе була, был илд?р?е? и?тисади ??м с?й?си ??ешен тот?арлай, ?ур территориялар?ы талау?а ??м б?т? халы?тар?ы ю? ите?г? килтер?. Ул осор?а колониялар?ы эксплуатациялау?а х?рби-конфискация ысулдары ?ур роль уйнай. 1757 йылда Бенгалияла Британияны? К?нсы?ыш ?индостан компания?ы (East India Company) с?й?с?те бындай ысулдар?ы ?улланыу?ы? са?ыу ми?алы булып тора. Был с?й?с?тте? э?емт??е- 1769—1773 йылдар?ы? аслы?ы, уны? ?орбандары — 10 миллион ??л?к бул?ан бенгали. Ирландияла XVI—XVII быуаттар?а Британия х?к?м?те инглиз колонистарына ирландтар?ан ер??р?ен тартып алып инглизд?рг? бир?.

Томас Дж. Баркер. ?Англия б?й?кл?г? сере? (1863)

Мануфактуранан эре завод с?н???тен? к?се? ал?а китк?н ?айын колониаль с?й?с?т ?и?елерлек ??г?решт?р кисер?. Колониялар и?тисади я?тан метрополия мен?н ты?ы? б?йл?нг?н, ауыл хужалы?ы ??ешене? монокультур (бер ген? культура ??тере?) й?н?лешле аграр ??м сеймал етештере?сег?, с?н???т продукция?ы ба?арына ??м метрополияны? ??еп киле?се капиталистик с?н???те ?с?н сеймал сы?ана?тарына ??ерел?. М???л?н, 1814 йылдан 1835 йыл?а тиклем ?индостан?а Англиянан кизе-мамы? ту?ымалар экспортлау 65 тап?ыр?а арта, был ?инд ??н?рсел?рене? б?л??ен? килтер?.

Эксплуатациялау?ы? я?ы ысулдары таралыуы, урында?ы халы?тар ??т?н?н хакимлы?ты ны?ыта ал?ан колониаль идара ите??е? махсус органдарын булдырыу к?р?клеге, шулай у? метрополиялар?а буржуазияны? т?рл? ?атламдарыны? конкуренция?ы монополиялы колониаль сау?а компанияларын б?т?р??г? ??м оккупациялан?ан илд?р?е? ??м территориялар?ы? метрополияны? д??л?т контроле а?тына к?се?ен? килтер?.

Бисмарк Африканы б?л?. Берлин конференция?ы, 1885 йыл. Француз карикатура?ы

Колониялар?ы эксплуатациялау формаларыны? ??м ысулдарыны? ??г?ре?е уны? к?с?рг?нешлеге к?ме?ег? килтерм?й. Колониялар?ан ??й?т ?ур байлы? сы?арыла. Улар?ы ?улланыу Европала ??м Т?нья? Америкала социаль-и?тисади ??еште ти?л?т?. Колонизатор?ар колониялар?а?ы кр??ти?н хужалы?тарында продукция арттырыу я?лы бул?а ла, йыш ?ына улар феодаль ??м феодализм?а тиклемге м?н?с?б?тт?р?е ны?ыта, с?нки колониялар?а феодалдар ??м ырыу-??бил? башлы?тары улар?ы? социаль таянысы булып тора.

С?н???т д??ере башланыу мен?н Б?й?к Британия и? эре колониаль держава?а ?йл?н?. XVIII—XIX быуаттар?а о?айлы к?р?ш барышында Францияны е?еп, уны? и??бен?, шулай у? Нидерланд, Испания ??м Португалия и??бен? м?лк?тен арттыра. Б?й?к Британия ?индостанды буй?ондора. 1840—1842 йылдар?а ??м Франция мен?н берг? 1856—1860 йылдар?а ?ытай?а ?аршы ?фи?н ?у?ыштарын алып бара, ????мт?л? ?ытай мен?н ??е ?с?н фай?алы килеше???р т???й. Сянганды (Гонконг) ?? ?улына т?ш?р?, Аф?анстанды буй?ондорор?а тырыша, Фарсы ?улты?ында?ы тер?к пункттар?ы, Аденды ба?ып ала. Колониаль монополия с?н???т монополия?ы мен?н берг? ун ту?ы?ынсы быуат дауамында Б?й?к Британияны и? ?е??тле держава ит?.

Колониаль экспансия баш?а державалар тарафынан да баш?арыла. Франция Алжир?ы (1830—1848), Вьетнамды (XIX быуатты? 50-80-ы) буй?ондора, Камбоджа (1863), Лаос (1893) ??т?н?н ??ене? протекторатын булдыра.

?улдары ?ыр?ып алын?ан Конго кешел?ре

1880 йылдар?а колониаль державалар Африканы ???ем б?леш? башлай. 1885 йылда ?Ирекле Конго д??л?те? Бельгия короле Леопольд II ?улына к?с?, илд? м?жб?ри хе?м?т система?ы булдырыла.

Был Нигер?а?ы батшалар?ы? бере?е

Колониаль хакимлы? вице-король, генерал-капитан й?ки генерал-губернатор идара ите?е, й?ки ?протекторат? р??ешенд? баш?арыла. Колониализмды идеологик ниге?л?? м???ни?тте (культюртреггерство, модернизациялау, к?нбайышлаштырыу) — ?а? т?нлел?р?е? й?г?н? таратыу к?р?клеге аша барлы??а килг?н. Колонизацияны? испан версия?ы — католик дине, испан теле экспансия?ын Encomienda система?ы аша булдырыу. К?нья? Африканы колонизациялау?ы? голланд версия?ы апартеидты, урында?ы халы?ты ?ыуыу?ы ??м улар?ы резервациялар?а й?ки бантустандар?а тотоу?ы к?? у?ында тот?ан. Колонистар урында?ы халы?тан б?т?нл?й бойондоро??о? общиналар ойошторалар, улар т?рл? класлы кешел?р??н, шул и??пт?н ен?й?тсел?р??н ??м авантюристар?ан тора. Шулай у? дини общиналар (Я?ы Англия пуритандары ??м ?ыра?ай К?нбайыш мормондары) ки? тарал?ан була. Колониаль администрация власты ?б?лгел? ??м хакимлы? ит? принцибы буйынса тормош?а ашыра, шуны? мен?н б?йле власты? тыш?ы билд?л?рен ??м ет?кселек ите? ысулдарын тел?п ?абул итк?н урында?ы хакимдар?а яр?ам ит?.

Бер-бере?е мен?н дошман ??бил?л?р (колониаль Африкала) й?ки урында?ы дини общиналар (Британия ?индостанында индуистар ??м мосолмандар) ара?ында конфликттар ойоштороу ??м у?а булышлы? ите? ки? тарал?ан бул?ан. Йыш ?ына колониаль хакими?т ??ене? дошмандары мен?н к?р?ше? ?с?н золом?а дусар бул?ан т?рк?мд?рг? яр?ам ит? (Руандала?ы хуту) ??м ерле халы?тар?ы? ?ораллы отрядтарын булдыра (?индостанда сипай?ар, Непалда гуркхалар, Алжир?а зуавалар). Былар?ы? бары?ына ?аршы ихтилалдар к?т?рел?, Африка континентында тыныс бул?ан йылдар бик ?ир?к була. Шулай итеп, 1902/03 йылдар?а португалдар?а ?аршы Анголала овумбунду хал?ы баш к?т?р?. 1905 йылда Танганьикала немец хакими?тен? ?аршы ?ораллы к?т?релеш башлана, алты йыл дауамында Мадагаскар?а француздар?а ?аршы ихтилал бара, ул 1904 йылда тамамлана. Туниста исламсылар баш к?т?р?.

Деколонизация. Неоколониализм

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Деколонизация. Д??л?тт?р?е? бойондоро??о?ло? алыу ва?ыты

Колониаль системаны? х?л иткес тар?алыуы (деколонизация) Икенсе донъя ?у?ышынан ?у? й?м?и?тте гуманлаштырыу ??м демократлаштырыу процесы башланыу ????мт??енд? барлы??а кил?. Деколонизацияны ул ва?ытта?ы ике супердержава, СССР (Сталин ??м Хрущев) ??м А?Ш (Эйзенхауэр) хуплап ?аршы ала.

Индонезияны? бойондоро??о?ло?о Япония ?ораллы к?ст?рене? ?с йыллы? оккупация?ынан ?у? 1945 йылды? 17 авгусында и?лан ител?. Суверенлы д??л?тте? барлы??а киле?е элекке колония ??т?н?н я?ынан контролде ?айтарыр?а тырыш?ан голландтар мен?н о?айлы ?ораллы к?р?шк? с?б?п була.

?ур ?ыйынлы? мен?н ?индостан да милли бойондоро??о?ло? ала. Ганди?ы? пассив ?аршылы? к?р??те? кампания?ы (инд. Satyagraha) ла ????мт??е- 1947 йылда ?индостан бойондоро??о?ло? ала.

1954 йылда Диен Б’эн Пху е?елг?нд?н ?у? француздар Француз ?инд-?ытай?ан кит?.

1960 йылда Европа державаларыны? ?ай?ы бер Африка бил?м?л?ре бойондоро??о?ло? ала.

Колониаль бойондоро?лоло?тан азат ителг?н илд?р ?с?нс? донъя илд?ре тип атала. Колониаль осор?ан ?у??ы осор?а ??ешк?н к?нбайыш илд?ре и?тисади ??м с?й?си й???тт?н ?с?нс? донъя илд?рен к?пк? у?ып кит?. ?с?нс? донъя илд?рене? ?ай?ы бер??ре сеймал сы?ана?ы булара? й?ш?п кил?, был улар?а ?ай?ы бер осра?тар?а Европа илд?ре ким?лен? етерг?, ?ай?ы бер?? улар (Берл?шк?н ??р?п ?мирлект?ре) ким?лен?н артып китерг? м?мкинлек бир?. Т?б?н эш ха?ы улар?ы арзан эшсе к?с? сы?ана?ы ит?, был халы?-ара корпорациялар?а етештере??е, т?? сиратта ?улланыу тауар?арын, ????рен? к?сереп, сы?ымдарын к?метерг? м?мкинлек бир?.

Колониаль системаны б?т?р???е? б?т? э?емт?л?ре л? ы??ай булмай. ?атнаш идаралы?- ?? бюрократия?ы ??м метрополия бюрократия?ы мен?н идара ите? с?й?с?те о?а? йылдар эшл?п килг?нг? к?р?, эске ба?ар?а ха?тар?ы? ???ел нисб?тен? ?лг?ш? алма?ан, валюта табышын ?айтарыу?ы контролд? тота алма?ан ??м ????рене? белем бире? ??м ?илми ?лк??ен ??тере? ?с?н ?алым йыйыу?ы арттыра алма?ан ?с?нс? донъя илд?рене? к?с??? коррупция?а бат?ан режимдары барлы??а килг?н. К?п кен? ??ешт?ге илд?р?е? бурысы ту?тау?ы? ???.

Колониализм йо?онто?о

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Колониаль с?й?с?тте? д??л?тт?рг? ??м улар?ы? хал?ына йо?онто?он сикт?н тыш ???ми?тле ??м комплекслы тип ?йтерг? м?мкин. Улар?ы? йо?онто?о ти? арала, й?ки о?айлы ва?ыттан к?рен?; улар и??бен? ауырыу?ар?ы? таралыуы, ти??е? социаль м?н?с?б?тт?р урынлаштырыу, халы?ты эксплуатациялау, европалы булма?ан ?ай?ы бер этник т?рк?мд?р?е? этноциды, медицина ??еше, я?ы социаль институттар булдырыу, б?т?р??, инфраструктураны я?шыртыу ??м д?й?м технологик прогресс ин? ала. Колониализм шулай у? телд?р?е? ??м ???би?тте? таралыуына, шулай у? д?й?м ал?анда м???ни алмашыу?а булышлы? ит?.

Элекке колониялар?ы? артабан?ы ??ешен? йо?онто

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Махатма Ганди. 44 й?шт?

Дарон Асемоглу ??м Джеймс Робинсон ?Ни ?с?н ?ай?ы бер илд?р бай, ? икенсел?ре ярлы? тиг?н китапта я?ы институциональ м?кт?пте? глобаль тиге??е?лекк? ?арашын белдер?. Улар с?й?си ??м и?тисади институттар?ы — й?м?и?тт? бул?ан ?а?и??л?р ??м м?жб?р ите? механизмдары йыйылма?ын — баш?а фактор?ар?ы икенсел тип и??пл?п, т?рл? д??л?тт?р?е? и?тисади ??м социаль ??ешенд? айырмалар?ы? т?п с?б?бе итеп к?р?. Автор?ар институттар?ы ике ?ур т?рк?мг? б?л?: с?й?си ??м и?тисади.

Беренсе?е илд?ге т?рл? власть органдары ара?ында в?к?л?тт?р?е б?ле??е ??м ошо органдар?ы формалаштырыу т?ртибен к?йл??, икенсе?е граждандар?ы? милек м?н?с?б?тт?рен к?йл??. Асемоглу ??м Робинсон т?ш?нс??е ике архетипты ?апма-?аршы ?уйыр?а тейеш: ?экстрактив? (?сы?арыу?, ??ы?ыу?) ??м ?инклюзив? (??? эсен? алыу?, ?берл?штере??) и?тисади ??м с?й?си институттар, улар ике осра?та ла бер-бере?ен ны?ыта. Инклюзив и?тисади институттар й?м?и?тте? ки? ?атламдарыны? милек хо?у?ын я?лай (элита ?ына т?гел), улар милекте ниге??е? ситл?те?г? юл ?уймай, табыш алыу ма?сатында б?т? граждандар?а ла и?тисади м?н?с?б?тт?р?? ?атнашыр?а р?хс?т ит?. Бындай учреждениелар шарттарында эшсел?р хе?м?т етештере?с?нлеген арттырыу мен?н ?ы?ы??ына. Автор?ар фекеренс?, бындай и?тисади институттар?ы? о?айлы й?ш??е й?м?и?тте? ки? ?атламдарына ил мен?н идара ите??? ?атнашыр?а ??м к?пселек ?с?н фай?алы ?арар?ар ?абул итерг? м?мкинлек бирг?н инклюзив с?й?си институттар?ы? м?мкин т?гел. Экстрактив хужалы? учреждениелары халы?ты? ки? ?атламдарын ?? эшм?к?рлеген?н килг?н килемде б?ле???н ситл?штер?. Улар, кире?енс?, элита?а ?арама?андар?ы? м?лк?тен ситл?штерерг? р?хс?т ителг?н элитанан баш?а, ??р кемг? и?тисади м?н?с?б?тт?р?? ?атнашыу?ан фай?а алыр?а ?амасаулай. Бындай и?тисади институттар халы?ты? ки? ?атламдарын ил х?к?м?тен?н ситл?штерг?н ??м б?т? с?й?си власты й?м?и?тте? тар ?атламы ?улына тупла?ан экстрактив с?й?си институттар мен?н о?атыла. Автор?ар фекеренс?, к?п кен? ??ешт?ге илд?р?? экстрактив институттар ф??ирлекте? с?б?бе булып тора.[1][2].

Европа колониаль компаниялары тарихта беренсе акционер?ар й?м?и?те булалар ??м ????рен рациональ и?тисади агенттар ке?ек тоталар — монополиялар урынлаштыралар ??м табышты максималь арттыралар. Тауар?ар экспортлау?а монополия айырым компания?а конкурентлы м?хитт? сау?а ите?г? ?ара?анда к?пк? к?бер?к табыш килтер?с?к, ? монополияны ?а?лау ?с?н сы?арыусы учреждениелар к?р?к, шу?а к?р? был компаниялар колониялар?ы? ?имм?тле ресурстарын колонизатор?ар ?улына туплау ?с?н ??м?лд?ге сы?арыу учреждениеларын булдыр?ан, й? ны?ыт?ан ??м фай?алан?ан.[3]М???л?н, Голландияны? К?нсы?ыш ?индостан компания?ы (East India Company) компания?ы ?орал к?с ?улланып х??ерге Индонезияла?ы т?рл? общиналар?ы буй?ондора, элек бул?ан сы?арыу институттарын ны?ыта: ?алымдар ??м м?жб?ри хе?м?т к?л?ме арттырыла. С?й?си ???кл?штере? булма?анлы?тан, ??м?лд?ге сы?арыу институттарын фай?аланыу м?мкин булма?анлы?тан, голландтар урында?ы халы?ты ю??а сы?ара, уны Африка ?олдары мен?н алмаштыра, шулай итеп, я?ы сы?арыу институттары т???л?. Африканы? ??енд? ?олдар мен?н сау?а ите? европалылар килг?нг? тиклем к?пк? алдара? бул?ан, ?мм? Кариб утрау?арында плантатор?ар ?олдар?а шул тиклем ?ур ихтыяж к?р??тк?нд?р, XVIII—XIX быуаттар?а Африкала ?олдар мен?н сау?а ите? к?л?ме ун тап?ыр?а арт?ан. Конго короллеге, Ойо, Дахомай ??м Ашанти ке?ек д??л?тт?р ?олдар?ы ?ул?а т?ш?р??, улар?ы европалылар?а ?атыу ??м к?ршел?рг? я?ы ??ж?мд?р я?ау ??м я?ы ?олдар?ы ба?ып алыу ?с?н ?орал ?атып алыу ?с?н х?рби машиналар?а ?йл?н?[4]. Латин Америка?ында?ы испандар, урында?ы халы?тар?ы ба?ып ал?андан ?у?, ю?ары экстрактив энкомьенда ??м репартимиенто учреждениеларын булдыра, улар крепостнойлы?ты? ?атыра? форма?ы була.

Бойондоро??о?ло? ал?андан ?у? к?пселек илд?р?? улар ?а?ланып ?ына ?алмай, ? к?с?й?, с?нки Испания империя?ы ?абул итк?н Кадис Конституция?ы улар?ы? ??т?нл?кт?рен? ??м килемд?рен? янай, ??м улар?ы бойондоро??о?ло? и?лан итерг? эт?р?, ????мт?л? был улар?а и?ке т?ртипте ?а?лап ?алыр?а м?мкинлек бир?. Тик Т?нья? Америкала?ы инглиз колонияларында ?ына х?лд?р икенсе т?рл? була. Англия колониаль ярыш?а ?у?лап ин?, алтын ??м к?м?ш ят?ылы?тарына бай ер??р?е баш?алар (испандар ??м португалдар) бил?й.[5] У?а тик Т?нья? Америка яр?ары ?ына ?ала, унда урында?ы халы? а? ??м ?у?ышсан була. Колониялар?ы? й?ш??ене? бер??н-бер юлы Англиянан к?скенсел?р?е й?леп ите? була. ?мм? улар сы?арыу учреждениеларын булдырыу ынтылыштарына ?аршы сы?а: Вирджиния компания?ы колонистар ал?ан у?ышты? к?п ?л?ш?н алыр?а маташ?анда, улар компания контролд? тот?ан территориялар?ан кит? ??м унан ситт?ге ер??р?е эшк?рт? башлай. Халы? ты?ы?лы?ыны? ?? булыуы ??м ирекле ер??р?е? к?плеге сы?арыу учреждениеларын булдырыу?ы ?ыйынлаштыр?ан.[6][7][8]. ? 1619 йылда компания к?скенсел?р?е? тел?кт?рен ??н???тл?ндерерг? м?жб?р була: Генераль ассамблея ойошторола, тим?к, колония хакими?тенд? х??ер билд?ле бер м?лк?тк? эй? бул?ан а? т?нле ??р ир-ат ?атнаша ала. Кап колония?ында (К?нья? Африкала) ла башлан?ыс ярай?ы у? оптимистик була: урында?ы халы? ауыл хужалы?ы продукция?ын ?атыу?ан килем алыу м?мкинлеген? эй? булып, улар ?с?н игенселекте? я?ы технологияларын ???ем ??л?штер? ??м индер?, м?лк?тт? ер ?атып алыр?а тырыша. Урында?ы халы? арзан эшсе к?с?н? мохтаж а? фермер?ар мен?н ярыш?ан. ??м ахыр сикт? улар ике м?сь?л?не л? 1913 йыл?ы ?Ерле халы?тар тура?ында? Закон мен?н х?л ит?, был закон ер?е? 87 процентын а? фермер?ар?а бир?, улар халы?ты? 20 процентын т?шкил ит?, ? 80 процент т?шкил итк?н ерле халы??а ер?е? ни бары 13 проценты ?ала. ????мт?л? ерле халы? ф??ирлекк? дусар була, с?нки был ер улар?ы ашата алмай, а? фермер?ар?а етешм?г?н арзан эшсе к?с?н? ?йл?н?. Был халы?ты? бер ?л?ш?н?? икенсе?е и??бен? с?ск? атыуына ниге?л?нг?н ?икел?т? и?тисадты?? башланыуына килтер?, ? КАР-?ы? бойондоро??о?ло?о х?лде ки?кенл?штер? ген?.

????мт?л? Европа колонизация?ы тик А?Ш- та, Канадала ??м Австралияла ?ына инклюзив институттар?а булышлы? ит?, ?мм? хатта был осра?тар?а ла был колонизатор?ар?ы? тел?ген? ?аршы кил?. Азия, Африка ??м Латин Америка?ы илд?рене? к?бе?ен? Европа колонизация?ы ?ур зыян килтер?, колонизатор?ар булдыр?ан экстрактив институттар, был илд?р?е? бойондоро??о?ло?она ??м элитаны? ??г?ре?ен? ?арама?тан, даими р??ешт? ?абатлана ??м ны?ына. [9][10][2].

С?й?х?тсел?р йыш ?ына ????ре тикшерг?н ер??рг? я?ы ауырыу?ар килтер?, улар?ан ерле халы?ты? т?би?и иммунитеты булмай; ?ай?ы бер осра?тар?а был урында?ы эпидемиялар?ы? айырыуса ю?ары д?р?ж?л? вирулентлы? тыу?ырыуына с?б?псе була[11]. М???л?н, Колумбия?а тиклемге Америкала с?с?к, ?ы?ылса, малярия ?. б. ке?ек ауырыу?ар булма?ан.

XVII быуат Флоренция кодексынан алын?ан (1540—1585 йылдар?а т???лг?н). С?с?к ауырыуын йо?тор?ан нахуа хал?ы ??р?тл?нг?н.

Шулай итеп, ауырыу XVI быуатта Канар утрау?арыны? б?т? ерле хал?ын ю? ит?; 1518 йылда Гаити?а индеецтар?ы? ярты?ы с?с?кт?н вафат була. Шулай у? 1520-се йылдар?а 150 000 кеше Мексикала, шул и??пт?н Теночтитланда император, ??м 1530 йылдар?а Перу?а вафат була; шулай итеп, ауырыу Европа яулап алыусыларына нинд?й?ер яр?ам к?р??т?. Ун етенсе быуатта Мексиканы? ерле хал?ы ?ы?ылса мен?н ауырып, ике миллион кешене? ??мере ???лг?н; бынан тыш, 1618—1619 йылдар?а Массачусетс ?улты?ы яр?арында й?ш?г?н Америка индеецтары ара?ында с?с?к эпидемия?ы була, ????мт?л? унда ?лем осра?тары 90 процент?а ет?.[12]Сир?е? таралыуы ун ?иге?енсе быуатты? икенсе ярты?ында ??м ун ту?ы?ынсы быуатты? беренсе ярты?ында Б?й?к тиге?лек индеецтары ара?ында ла була, был шулай у? халы? ?аныны? ?и?елерлек к?ме?ен? килтер?. ?ай?ы бер тикшерене?сел?р, Америка хал?ыны? б?т??е 95 процент?а тиклеме И?ке донъянан килтерелг?н сир??р??н вафат бул?ан, тип и??пл?й. Быуаттар буйы был ауырыу?ар?ы тыу?ырыусы агенттар мен?н б?йл?нешт? бул?ан европалылар улар?а са?ыштырмаса ?аршы тора ала, шул у? ва?ытта америка ерле хал?ыны? был сир??рг? ?аршы бер нинд?й ?? иммунитеты булмай.[13].

Британия колонизация?ыны? т??ге йылдарында Австралия?а с?с?к ауырыуы ла ?теп ин?, унда аборигендар?ы? 50 проценты тиерлек ??л?к була. Унан Я?ы Зеландияны? ерле хал?ы ла зыян к?рг?н. 1848 ??м 1849 йылдар ара?ында ?ы?ылса, й?ткере? ??м грипп Гавай утрау?арына тарала, ????мт?л? унда й?ш?г?н 150 000 ме? кешене? 40 000 ??л?к була. Сир??р, башлыса с?с?к ауырыуы, Пасха утрауы хал?ын тулы?ынса тиерлек ю??а сы?ар?ан. 1875 йылда Фиджи утрау?арында ?ы?ылса ауырыуы ????мт??енд? 40 000-д?н ашыу кеше ??л?к була, был халы?ты? я?ынса ?ст?н бер ?л?ш?н т?шкил ит?. Бынан тыш, XIX быуатта айнуны? ?аны ?и?елерлек к?мей (к?п осра?та Хоккайдо утрауына япон к?скенсел?ре килтерг?н йо?ошло ауырыу?ар ар?а?ында).

?алимдар фекеренс?, я?ы донъянан Европа?а ла ?ай?ы бер ауырыу?ар — м???л?н, сифилис килтерелг?н. Был й?н?лешт?ге тикшерене???р к?р??те?енс?, ?й??рен? ?айт?ан европалылар сит тарафтар?ан алып ?айт?ан тейешле тропик бактериум ??е ?с?н я?ы шарттар?а й?ш?? ??м с?л?м?тлек ?с?н х??ефлер?к форма?а ?йл?не?е ихтимал. Ренессанс ва?ытында ?лем осра?тары б?г?нг?г? ?ара?анда ю?арыра? бул?ан. Беренсе холера пандемия?ы Бенгалияла башлана, артабан ул 1820 йылда б?т? ?индостан?а тарала; унда 10 000 британ ?алдаты ??м к?п индеецтар ??л?к була. Артабан XIX быуат а?а?ында ?индостанда эшл?г?н Владимир Хавкин холера ??м бубон та?унына (чума) ?аршы вакциналар эшл?й.

Сир??р мен?н к?р?ш

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

1803 йылда Испания короле с?с?кк? ?аршы вакцинаны колониялар?а еткере? ??м халы?ты к?пл?п вакцинациялау?ы т?ьмин ите? миссия?ын ойоштора. 1832 йыл?а А?Ш-ты? федераль х?к?м?те шулай у? ерле Америка хал?ы ?с?н с?с?к прививка?ын эшл?? программа?ын башлап еб?р?. Ошондай у? программа ?индостанда Маунтстуарт Эльфинстоун ет?кселегенд? эшл?й. ХХ быуат башынан б?т? колониаль державалар тропик илд?р??ге ауырыу?ар?ы б?т?р??г? й?ки контролд? тотоу?а и?тибарын й?н?лт?. М???л?н, Африкала йо?о ауырыуы башланыуы сир х??ефе яна?ан миллионла?ан кешене системалы тикшерг?н мобиль коллективтар эше ар?а?ында ту?татыла. ????мт?л? ХХ быуат тарихта донъя хал?ы ?и?елерлек арта, был башлыса к?п илд?р?? медицина ??еше ар?а?ында ?лем осра?тарыны? к?ме?ен? б?йле.[14].

Шулай у? ?ара?ы?

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
  1. David R. Henderson. The Wealth and Poverty of Nations (spring 2013).
  2. 2,0 2,1 Аджемоглу, Робинсон, 2016
  3. Why Nations Fail, By Daron Acemoglu and James A Robinson. The Independent (26 май 2012).
  4. Bass, Warren. Book review: ‘Why Nations Fail,’ by Daron Acemoglu and James A. Robinson, Washington Post (20 апрель 2012). 2 апрель 2020 тикшерелг?н.
  5. Book Review: Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty.
  6. The big why.
  7. Rohac, Dalibor. The Poverty of Nations, Wall Street Journal (16 март 2012). 2 апрель 2020 тикшерелг?н.
  8. Jones C., 2015
  9. Michalopoulos, Papaioannou, 2014
  10. Ravallion, 2016
  11. Kenneth F. Kiple, ed. The Cambridge Historical Dictionary of Disease (2003).
  12. Smallpox — The Fight to Eradicate a Global Scourge 2008 йыл 7 сентябрь архивлан?ан., David A. Koplow.
  13. ?The first smallpox epidemic on the Canadian Plains: In the fur-traders' words? 2020 йыл 1 июнь архивлан?ан., National Institutes of Health.
  14. The Origins of African Population Growth, by John Iliffe, The Journal of African History, Vol. 30, No. 1 (1989), pp. 165—169.
三七粉主要治什么病 蜻蜓是什么生肖 女人吃什么 九月什么星座 五月四号什么星座
男生生日礼物送什么 腋下有异味是什么原因 能屈能伸是什么生肖 头痛吃什么药效果好 梅毒的病原体是什么
流星是什么 经期适合吃什么 exo什么时候出道的 天秤座什么象星座 夏天煲什么汤
两个方一个土是什么字 8月15日是什么星座 结缔组织病是什么病能治愈吗 女性更年期在什么年龄段 山竹为什么叫山竹
血压高为什么hcv8jop8ns2r.cn 抽烟有什么好处jingluanji.com 尿道口有烧灼感为什么hcv8jop6ns2r.cn 动手术后吃什么对伤口恢复比较快hcv7jop6ns5r.cn 喝什么水解酒hcv9jop0ns6r.cn
鼻子流血什么原因naasee.com 蜂蜜不能和什么食物一起吃hcv8jop7ns5r.cn 检查肠胃挂什么科hcv9jop4ns9r.cn 糯叽叽什么意思yanzhenzixun.com 失代偿期是什么意思hcv9jop3ns4r.cn
泌尿感染是什么原因引起的hcv7jop5ns3r.cn 犹豫不决是什么生肖hcv8jop7ns8r.cn 射手座喜欢什么样的女生sscsqa.com 什么是气滞hcv8jop6ns9r.cn 河蚌吃什么hcv8jop1ns9r.cn
胃溃疡是什么症状hcv8jop3ns2r.cn 炖鱼都放什么调料hcv8jop6ns9r.cn 白内障有什么症状hcv7jop5ns1r.cn 摩羯座什么时候hcv9jop7ns9r.cn 懒是什么生肖hcv8jop4ns1r.cn
百度